Επινεφρίδια

Τι είναι τα επινεφρίδια;

Τα επινεφρίδια είναι αδένες που βρίσκονται στον πάνω πόλο των νεφρών – από εκεί και η ονομασία τους. Παράγουν μια σειρά από πολύ βασικές ορμόνες που χρειάζονται για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Ο φλοιός των επινεφριδίων (δηλαδή το εξωτερικό μέρος) παράγει τις ορμόνες κορτιζόλη, αλδοστερόνη και ανδρογόνα, ενώ ο μυελός (δηλαδή το εσωτερικό μέρος) παράγει τις λεγόμενες κατεχολαμίνες επινεφρίνη και νορεπινεφρίνη. Η παραγωγή και έκκριση αυτών των ορμονών ελέγχεται στενά από τον οργανισμό καθώς κάθε παρέκκλιση στα επίπεδα αυτών των ορμονών στο αίμα οδηγεί σε συμπτώματα και παθήσεις.

Ποιες είναι η παθήσεις των επινεφριδίων;

Οι παθήσεις των επινεφριδίων σχετίζονται είτε με την αυξημένη ή μειωμένη έκκριση ορμονών, είτε με όγκους που ανακαλύπτονται τυχαία σε ασθενείς που υποβάλλονται σε απεικονιστικές εξετάσεις κοιλίας, π.χ. αξονική τομογραφία. Οι ποιο συχνές παθήσεις επινεφριδίων είναι οι εξής:

• Σύνδρομο Cushing – υπερκορτιζολαιμία (αυξημένη έκκριση κορτιζόλης)
• Υπεραλδοστερονισμός (αυξημένη έκκριση αλδοστερόνης)
• Ανεπάρκεια επινεφριδίων (μειωμένη έκκριση κορτιζόλης/αλδοστερόνης)
• Φαιοχρωμοκύττωμα (αυξημένη έκκριση κατεχολαμινών)
• Τυχαιώματα (όγκοι επινεφριδίων με ή χωρίς αυξημένη έκκριση κάποιας ορμόνης)

Θα πρέπει να σημειωθεί πως με εξαίρεση των τυχαιωμάτων οι υπόλοιπες παθήσεις των επινεφριδίων είναι γενικά σπάνιες στον γενικό πληθυσμό.

Τι είναι το σύνδρομο Cushing;

Το σύνδρομο Cushing χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό. Η πιο συχνή αιτία είναι η χορήγηση φαρμάκων που περιέχουν γλυκοκορτικοειδή για άλλους ιατρικούς λόγους, ενώ πιο σπάνια η αιτία βρίσκεται σε ένα αδένωμα (όγκο) της υπόφυσης που εκκρίνει την ορμόνη ACTH (που με την σειρά της αυξάνει την έκκριση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια), ή σε όγκο των επινεφριδίων που παράγει αυτόνομα κορτιζόλη. Τέλος υπάρχει και η λεγόμενη έκτοπη έκκριση ACTH όπου αυτή είναι παράγωγο κάποιου καρκίνου σε άλλο μέρος του σώματος.

Σύνδρομο Cudhing: Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα του συνδρόμου Cushing περιλαμβάνουν την εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη, υπέρτασης, αύξηση σωματικού βάρους και εμφάνιση παχυσαρκίας με έμφαση στην κοιλιά και το πρόσωπο, καθώς και διαταραχές περιόδου στις γυναίκες. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν ευθραυστότητα των αγγείων και τάση για αυτόματες μελανιές στο δέρμα (εκχυμώσεις), υπερτρίχωση, ακμή, κατάθλιψη και αϋπνία.

Πως γίνεται η διάγνωση για το σύνδρομο Cushing;

Η διάγνωση του συνδρόμου Cushing περιλαμβάνει μια σειρά από εξετάσεις αίματος και ούρων, καθώς και την διεξαγωγή απεικονιστικών εξετάσεων ανάλογα με τα αποτελέσματα του εργαστηριακού ελέγχου. Επίσης είναι πολύ βασικό η κλινική εκτίμηση να γίνει από ενδοκρινολόγο που έχει εμπειρία στην διάγνωση και τον χειρισμό του συνδρόμου Cushing καθώς πολλά από τα συμπτώματα είναι γενικά.

Ποια είναι η θεραπεία για το σύνδρομο Cushing;

Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση του όγκου που ευθύνεται για την παραγωγή της κορτιζόλης. Ανάλογα με την περίπτωση χρειάζεται και η φαρμακευτική αγωγή με φάρμακα που αναστέλλουν την παραγωγή της κορτιζόλης από τα επινεφρίδια. Η θεραπεία και μετέπειτα παρακολούθηση πρέπει να γίνεται από ενδοκρινολόγους με εμπειρία στο χειρισμό του συνδρόμου Cushing.

Τι είναι ο υπεραλδοστερονισμός;

Ο υπεραλδοστερονισμός χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα αλδοστερόνης στο αίμα. Συχνά είναι αποτέλεσμα ενός όγκου των επινεφριδίων ή της λεγόμενης υπερπλασίας, δηλ. της γενικής διόγκωσης των επινεφριδίων. Ο υπεραλδοστερονισμός οδηγεί σε υπέρταση και σε κάποιες περιπτώσεις υποκαλιαιμία (δηλ. χαμηλά επίπεδα καλίου στο αίμα).

Πώς γίνεται η διάγνωση του υπεραλδοστερονισμού;

Η διάγνωση γίνεται με ειδικές εξετάσεις αίματος και τη διεξαγωγή απεικονιστικών εξετάσεων ανάλογα με τα αποτελέσματα του εργαστηριακού ελέγχου. Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζονται εξειδικευμένες εξετάσεις για την εντόπιση του σημείου υπερ-παραγωγής αλδοστερόνης μέσω του λεγόμενου καθετηριασμού επινεφριδιακών αγγείων, μια επέμβαση που γίνεται σε μεμονωμένα εξειδικευμένα κέντρα στην Ελλάδα.

Ποια είναι η θεραπεία για τον υπεραλδοστερονισμό;

Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση το όγκου που παράγει την αλδοστερόνη ή τη φαρμακευτική αγωγή με σπιρονολακτόνη ή επλερενόνη σε περιπτώσεις γενικής υπερπλασίας.

Τι είναι η ανεπάρκεια επινεφριδίων;

Η ανεπάρκεια επινεφριδίων σχετίζεται με μειωμένα επίπεδα κορτιζόλης ή/και αλδοστερόνης στο αίμα. Είναι συνήθως αποτέλεσμα υπολειτουργίας των επινεφριδίων λόγω αυτοάνοσου (όπου ονομάζεται Νόσος Addison) ή από άλλες αιτίες (π.χ. μεταστάσεις ή αιμορραγία). Επίσης, η ανεπάρκεια έκκρισης της ορμόνης ACTH από την υπόφυση οδηγεί στην μειωμένη έκκριση κορτιζόλης.

Επειδή η κορτιζόλη αποτελεί μια από τις βασικές ορμόνες του οργανισμού μας, η έλλειψή της αποτελεί επείγουσα κατάσταση που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση καθώς μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θάνατο.

Τι συμπτώματα έχει;

Τα συμπτώματα της επινεφριδιακής ανεπάρκειας είναι αδυναμία και ανορεξία, υπόταση (χαμηλή αρτηριακή πίεση), ναυτία και έμετοι. Ανάλογα με την αιτία της ανεπάρκειας άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν το μαύρισμα του δέρματος (υπέρχρωση) και άλλες ενδείξεις στις εξετάσεις αίματος (υπερκαλιαιμία, υπονατριαιμία).

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση γίνεται με την μέτρηση της πρωινής κορτιζόλης και άλλες ειδικές εξετάσεις και ανάλογα με την περίπτωση περιλαμβάνει και απεικονιστικό έλεγχο. Η θεραπεία γίνεται με την υποκατάσταση της κορτιζόλης και της αλδοστερόνης.

Τι είναι το φαιοχρωμοκύττωμα; Πως γίνεται η διάγνωση και ποια είναι η θεραπεία;

Το φαιοχρωμοκύττωμα είναι ένας όγκος των επινεφριδίων που παράγει τις ορμόνες κατεχολαμίνες σε περίσσια. Αυτές οι ορμόνες κανονικά ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση και άλλες λειτουργίες του οργανισμού. Όταν τα επίπεδα των κατεχολαμινών είναι ανεβασμένα τα πιο συχνά συμπτώματα είναι υπέρταση, πονοκέφαλος, ταχυκαρδία, τρέμουλο και υπερβολική εφίδρωση. Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος ή ούρων καθώς και με απεικονιστικό έλεγχο. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη φαρμακευτική αντιμετώπιση και ακολούθως τη χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου.

Τι είναι το τυχαίωμα επινεφριδίων; Πως γίνεται η διάγνωση και ποια είναι η θεραπεία;

Τυχαίωμα επινεφριδίων ονομάζουμε τους όγκους που ανακαλύπτονται στα επινεφρίδια τυχαία σε ασθενείς που υποβάλλονται σε τομογραφίες κοιλίας για άλλους λόγους. Μελέτες έχουν δείξει πως αυτί γίνεται σε περίπου 4 στους 100 ασθενείς που κάνουν τομογραφία, με το ποσοστό να αυξάνεται με την ηλικία των ασθενών. Καθώς ο αριθμός τομογραφιών που γίνονται παγκοσμίως και στην χώρα μας είναι πολύ μεγάλος, τα τυχαιώματα επινεφριδίων αποτελούν ένα συχνό εύρημα που χρειάζεται περαιτέρω εκτίμηση από ενδοκρινολόγο.

Τα βασικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν όταν υπάρχει τυχαίωμα επινεφριδίων είναι εάν ο όγκος αυτός παράγει κάποια από τις ορμόνες των επινεφριδίων σε περίσσια ή/και εάν ο όγκος αυτός είναι καρκινικός. Η διερεύνηση γίνεται με μια σειρά εξετάσεων στο αίμα και στα ούρα καθώς και με ειδικά πρωτόκολλα απεικόνισης. Ανάλογα με τα ευρήματα, αυτοί οι όγκοι χρήζουν χειρουργική αφαίρεση ή απλά παρακολούθηση, ενώ σε πολλές περιπτώσεις όταν δεν παράγουν κάποια ορμόνη και έχουν καλοήθη χαρακτηριστικά μπορούν και να αγνοηθούν. Όπως και με τις άλλες παθήσεις των επινεφριδίων, η εκτίμηση, διάγνωση και θεραπεία των τυχαιωμάτων επινεφριδίων θα πρέπει να γίνεται από ενδοκρινολόγους με εξειδίκευση στον τομέα αυτό.