Θυρεοειδής

Τι είναι ο θυρεοειδής;

Ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας σε σχήμα πεταλούδας που βρίσκεται στον λαιμό κάτω από τον λάρυγγα.  Ο θυρεοειδής παράγει δύο κύριες ορμόνες, τη θυροξίνη (Τ4) και τη τρι-ιωδοθυρονίνη (Τ3). Αυτές οι ορμόνες κυκλοφορούν στο αίμα και βοηθούν στη ρύθμιση του μεταβολισμού, στον έλεγχο της θερμοκρασίας σώματος και επηρεάζουν τον ρυθμό της καρδιάς. Ο θυρεοειδής αδένας παράγει επίσης μια άλλη ορμόνη, την καλσιτονίνη, που παίζει ρόλο στη ρύθμιση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα.

Η παραγωγή και απελευθέρωση των ορμονών T4 και T3 ρυθμίζεται από την υπόφυση και τον υποθάλαμος. Ο υποθάλαμος, που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, δίνει σήμα στην υπόφυση για να παράγει τη θυρεοτρόπο ορμόνη (TSH). Η υπόφυση, που βρίσκεται επίσης στη βάση του εγκεφάλου, απελευθερώνει μια ορισμένη ποσότητα TSH ανάλογα με τα επίπεδα θυροξίνης και T3 στον οργανισμό. Ο θυρεοειδής, με τη σειρά του, ρυθμίζει την παραγωγή ορμονών με βάση την ποσότητα TSH που λαμβάνει από την υπόφυση.

Οι παθήσεις θυρεοειδή είναι από τις πιο κοινές ενδοκρινολογικές παθήσεις που υπάρχουν. Εμφανίζονται σε μεγαλύτερο ποσοστό στις γυναίκες από ότι σε άνδρες, ενώ εμφανίζονται και κατά την παιδική ηλικία. Τα πιο συχνά προβλήματα με τον θυρεοειδή είναι τα εξής:

• Διόγκωση του θυρεοειδή αδένα (βρογχοκήλη)
• Υπερθυρεοειδισμός (όταν ο θυρεοειδής αδένας παράγει πάρα πολύ θυρεοειδή ορμόνη)
• Υποθυρεοειδισμός (όταν ο θυρεοειδής αδένας υπολειτουργεί)
• Όζοι

Ποια είναι τα αίτια των διαταραχών του θυρεοειδή;

Τα αίτια των διαταραχών του θυρεοειδή ποικίλουν ανάλογα με το πρόβλημα.

Η διόγκωση του θυρεοειδή (βρογχοκήλη) μπορεί να προκληθεί από την ανεπάρκεια ιωδίου στη διατροφή, εάν υπάρχει υπερθυρεοειδισμός (π.χ. νόσος Graves) ή υποθυρεοειδισμός (π.χ. νόσος Hashimoto), εάν υπάρχουν πολλά οζίδια ή μεμονωμένοι μεγάλοι όζοι, σε περίπτωση καρκίνου του θυρεοειδή, κατά την εγκυμοσύνη, ή εάν υπάρχει φλεγμονή του θυρεοειδή (θυρεοειδίτιδα).

Ο υπερθυρεοειδισμός, όπου ο θυρεοειδής παράγει μεγάλες ποσότητας ορμονών ανεξέλεγκτα, είναι συχνά αποτέλεσμα φλεγμονής (θυρεοειδίτιδας) ή της νόσου Graves. Η νόσος Graves είναι μια αυτοάνοση ασθένεια όπου αντισώματα κάνουν επίθεση στον θυρεοειδή οδηγώντας τον σε υπερδιέγερση.

Ο υποθυρεοειδισμός είναι συχνά αποτέλεσμα μιας άλλης αυτοάνοσης ασθένειας, της νόσου Hashimoto, όπου τα αντισώματα καταστρέφουν τον ιστό του θυρεοειδή με αποτέλεσμα η παραγωγή ορμονών να σταματάει.

Πολλές από τις παραπάνω αιτίες οδηγούν στην εμφάνιση όζων στον θυρεοειδή. Οι όζοι είναι διογκώσεις του ιστού του θυρεοειδή που μπορεί να περιέχουν υγρό ή να είναι συμπαγείς.

Ποια είναι τα συμπτώματα του θυρεοειδή;

Όπως και με τις αιτίες, τα συμπτώματα του θυρεοειδή διαφέρουν ανάλογα με τη πάθηση.

Η βρογχοκήλη όταν είναι μικρή σε μέγεθος μπορεί να μην δημιουργεί κάποιο σύμπτωμα. Όταν όμως η διόγκωση του θυρεοειδή είναι μεγάλη τότε τυπικά συμπτώματα συμπεριλαμβάνουν την αίσθηση σφιξίματος στον λαιμό, βήχα, βράχνιασμα, και σε περιπτώσεις μεγάλης βρογχοκήλης δυσκολίες με την αναπνοή ή/και την κατάποση.

Τα συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού ποικίλουν ανάλογα με την περίπτωση. Άνδρες και άνθρωποι μεγάλοι σε ηλικία μπορεί να μην έχουν καθόλου ή πολύ ήπια συμπτώματα. Τα συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού συμπεριλαμβάνουν:

• Απώλεια βάρους
• Ταχυκαρδία, «φτερουγίσματα», αρρυθμίες
• Αίσθηση άγχους, ανησυχίας ή πανικού, εκνευρισμός
• Τρόμος (τρεμούλιασμα) των χεριών και ειδικά των δακτύλων
• Εφίδρωση και ευαισθησία στη ζέστη
• Διαταραχές περιόδου στις γυναίκες
• Διόγκωση του θυρεοειδή
• Κούραση και αδυναμία
• Δυσκολίες στον ύπνο
• Διαταραχές στα μάτια, π.χ. κοκκίνισμα, αίσθηση ξηρότητας, εξόφθαλμος

Τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού ποικίλουν ανάλογα με την περίπτωση και μπορεί να είναι τα εξής:

• Κούραση
• Βραδυκαρδία
• Ευαισθησία στο κρύο
• Αύξηση βάρους
• Δυσκοιλιότητα
• Ξηροδερμία και τριχόπτωση
• Βραχνάδα
• Υψηλή χοληστερόλη
• Κατάθλιψη

Πρέπει να ακολουθήσω συγκεκριμένη διατροφή;

Σε γενικές γραμμές δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη δίαιτα για άτομα που πάσχουν από υποθυρεοειδισμό. Αν και οι ισχυρισμοί σχετικά με ειδικές δίαιτες υποθυρεοειδισμού αφθονούν, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η κατανάλωση ή η αποφυγή ορισμένων τροφών θα βελτιώσει τη λειτουργία του θυρεοειδούς σε άτομα με υποθυρεοειδισμό.

Ωστόσο, επαρκές ιώδιο στη διατροφή είναι απαραίτητο για τη φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδή. Στις ανεπτυγμένες χώρες η ανεπάρκεια ιωδίου έχει σχεδόν εξαλειφθεί με την πρόσθεση ιωδίου στο αλάτι και στα τρόφιμα. Έτσι, μια ισορροπημένη διατροφή με χρήση ιωδιούχου αλατιού και πλούσια θαλασσινά καθιστά περιττή τη λήψη συμπληρωματικού ιωδίου. Στην πραγματικότητα η έκθεση σε μεγάλες ποσότητες ιωδίου π.χ. μέσα από συμπληρώματα διατροφής  μπορεί να προκαλέσει υπερθυρεοειδισμό σε μερικούς ανθρώπους.

Άλλα συμπληρώματα διατροφής όπως η σόγια, όταν λαμβάνονται σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών, αλλά δεν θα προκαλέσουν υποθυρεοειδισμό σε άτομα που δεν έχουν ταυτόχρονη έλλειψη ιωδίου.

Τα άτομα με υποθυρεοειδισμό σε φαρμακευτική αγωγή με θυροξίνη πρέπει να παίρνουν το χάπι σύμφωνα με τις οδηγίες του ενδοκρινολόγου – γενικά με άδειο στομάχι το πρωί. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι ορισμένα τρόφιμα μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση του φαρμάκου. Καλό είναι να αποφεύγεται η λήψη θυροξίνης ταυτόχρονα με τροφές όπως καρύδια,  συμπληρώματα σιδήρου ή πολυβιταμίνες που περιέχουν σίδηρο, συμπληρώματα ασβεστίου και μερικά φάρμακα για στομαχικό έλκος και τη μείωση της χοληστερόλης. Για να αποφεύγονται πιθανές αλληλεπιδράσεις καλό είναι αυτά τα τρόφιμα ή φάρμακα να λαμβάνονται αρκετές ώρες πριν ή μετά τη λήψη της θυροξίνης.

Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία;

Η θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή για την μείωση της παραγωγής ορμονών από τον θυρεοειδή αδένα. Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να χρειαστεί θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο ή εγχείρηση για την αφαίρεση του θυρεοειδή. Η θεραπεία του υποθυρεοειδισμού περιλαμβάνει την λήψη θυροξίνης ώστε τα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών να επανέλθουν στο φυσιολογικό.

Ένας από τους βασικούς στόχου κατά την εκτίμηση των όζων θυρεοειδή είναι να αποκλειστεί η πιθανότητα καρκίνου του θυρεοειδή.  Εάν ένας όζος δεν είναι καρκινικός οι επιλογές θεραπείας περιλαμβάνουν την παρακολούθηση με επαναληπτικές εξετάσεις υπέρηχου και λειτουργίας του θυρεοειδή ή χειρουργική επέμβαση εάν είναι τόσο μεγάλος που καθιστά δύσκολη την αναπνοή ή την κατάποση.

Πως επηρεάζει ο θυρεοειδής την εγκυμοσύνη; Τι πρέπει να προσέξω;

Ο υπερθυρεοειδισμός και ο υποθυρεοειδισμός έχουν επιπτώσεις στην εγκυμοσύνη και χρειάζονται παρακολούθηση από εξειδικευμένο ενδοκρινολόγο.

Η πιο κοινή αιτία υπερθυρεοειδισμού σε γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία είναι η νόσος του Graves, η οποία εμφανίζεται στο 0,2% των εγκύων ασθενών. Εκτός από άλλες συνήθεις αιτίες υπερθυρεοειδισμού, τα πολύ υψηλά επίπεδα της hCG που παρατηρούνται σε σοβαρές μορφές υπερέμεσης μπορεί να προκαλέσουν παροδικό υπερθυρεοειδισμό στην αρχή της εγκυμοσύνης. Η σωστή διάγνωση βασίζεται σε μια προσεκτική ανασκόπηση του ιστορικού, στην εξέταση και εκτίμηση των εργαστηριακών εξετάσεων. Ο ήπιος υπερθυρεοειδισμός (ελαφρώς αυξημένα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών, ελάχιστα συμπτώματα) συχνά παρακολουθείται στενά χωρίς θεραπεία, εφόσον τόσο η μητέρα όσο και το μωρό τα πάνε καλά.

Όταν ο υπερθυρεοειδισμός είναι αρκετά σοβαρός ώστε να απαιτεί θεραπεία, τα αντιθυρεοειδή φάρμακα είναι η θεραπεία επιλογής, με την προπυλθειουρακίλη να προτιμάται κατά το πρώτο τρίμηνο. Ο στόχος της θεραπείας είναι να διατηρηθεί το ελεύθερο T4 της μητέρας στο υψηλό-φυσιολογικό έως ελαφρώς αυξημένο επίπεδο με τη χαμηλότερη δόση φαρμάκου. Έτσι θα ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος να αναπτύξει υποθυρεοειδισμό ή βρογχοκήλη το μωρό. Η θεραπεία πρέπει να παρακολουθείται στενά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, συνήθως με εξετάσεις θυρεοειδή κάθε μήνα.

Η πιο κοινή αιτία υποθυρεοειδισμού είναι η νόσος Hashimoto. Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης λόγω αρχικής παρουσίασης της θυρεοειδίτιδας Hashimoto, της ανεπαρκούς θεραπείας μιας γυναίκας που είναι ήδη γνωστό ότι έχει υποθυρεοειδισμό από διάφορες αιτίες ή την υπερβολική θεραπεία μιας υπερθυρεοειδούς γυναίκας με φάρμακα. Οι γυναίκες με διάγνωση υποθυρεοειδισμού θα πρέπει να κάνουν τεστ TSH μόλις επιβεβαιωθεί η εγκυμοσύνη. Θα πρέπει επίσης να αυξήσουν αμέσως τη δόση της θυροξίνης που λαμβάνουν, επειδή οι ανάγκες σε θυρεοειδικές ορμόνες αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Εάν πρόκειται για νέα διάγνωση υποθυρεοειδισμού η γυναίκα πρέπει να λάβει θεραπεία με θυροξίνη για να ομαλοποιήσει τις τιμές TSH με την καθοδήγηση εξειδικευμένου ενδοκρινολόγου.