Παχυσαρκία

Τι είναι η παχυσαρκία;

Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από την αύξηση του σωματικού βάρους και την αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων λίπους στο σώμα. Η παχυσαρκία εμφανίζεται συνήθως σταδιακά, είτε με συνεχή αύξηση του βάρους επί μήνες και χρόνια, είτε με σημαντικές αυξήσεις βάρους σε μικρό χρονικό διάστημα, π.χ. κατά την εφηβεία, μετά από κάποια ασθένεια ή κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η συσσώρευση λίπους στο σώμα οδηγεί σε μια σειρά από άλλες ασθένειες που είναι στενά συνδεδεμένες με τη παχυσαρκία, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η υπνική άπνοια, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, καρδιαγγειακά νοσήματα όπως το έμφραγμα και το εγκεφαλικό, και άλλα. Τις τελευταίες δεκαετίες τα ποσοστά παχυσαρκίας στο γενικό πληθυσμό αυξάνονται ραγδαία, τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Ειδικά η εξάπλωση της παιδικής παχυσαρκίας είναι ανησυχητική και χρειάζεται άμεση επέμβαση με το που εμφανίζεται.

Ποια είναι τα αίτια της παχυσαρκίας;

Ο οργανισμός μας χρειάζεται για τη σωστή λειτουργία των οργάνων και ιστών του μια συγκεκριμένη ποσότητα ενέργειας που την λαμβάνει καθημερινά με τη τροφή. Αυτή η ποσότητα ενέργειας συχνά ονομάζεται βασικός μεταβολικός ρυθμός, καθώς είναι οι θερμίδες που καταναλώνονται από τον οργανισμό μας μέσα σε 24 ώρες απλά και μόνο για την λειτουργία του. Πέρα από αυτές τις θερμίδες του βασικού μεταβολικού ρυθμού, ο οργανισμός μας καταναλώνει και άλλες θερμίδες όταν κινούμαστε ή ασκούμαστε. Όσο οι θερμίδες που καταναλώνονται με τη τροφή είναι σε ισοζύγιο, δηλ. δεν ξεπερνούν, τις θερμίδες που χρειάζεται ο οργανισμός μας για τις βασικές ανάγκες του και για την άσκηση, το σωματικό μας βάρος παραμένει σταθερό. Όταν καταναλώνουμε περισσότερες θερμίδες από όσο χρειαζόμαστε, αυτή η περίσσεια ενέργεια αποθηκεύεται σε μορφή λίπους για να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον. Όταν το ισοζύγιο ενέργειας είναι θετικό (δηλ. μεγαλύτερη κατανάλωση από όσα καίμε) για μεγάλο χρονικό διάστημα τότε εμφανίζεται η παχυσαρκία.

Ο λόγος που τα ποσοστά παχυσαρκίας αυξάνονται ραγδαία στον πληθυσμό είναι πως ο τρόπος ζωής μας έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 50-70 χρόνια. Σήμερα πια περνάμε πολλές ώρες ακίνητοι και καθισμένοι λόγω εργασίας ενώ μπορούμε πολύ εύκολα να καταναλώσουμε μεγάλες ποσότητες θερμίδων με ένα γεύμα λόγω των αλλαγών στις διατροφικές μας συνήθειες. Για πολλά χρόνια επικρατούσε η άποψη πως τα άτομα που πάσχουν από παχυσαρκία φταίνε επειδή δεν μπορούν να ελέγξουν την όρεξή τους. Σήμερα πια αναγνωρίζουμε πως η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα ενός πολύπλοκου συνδυασμού βιολογικών αιτιών, γενετικής προδιάθεσης, διατροφικών συνηθειών και τρόπου ζωής.

Πως γίνεται η διάγνωση της παχυσαρκίας;

Για τη διάγνωση της παχυσαρκίας πρέπει να γίνει η ακριβής μέτρηση του ύψους και σωματικού βάρους, και ο υπολογισμός του Δείκτη Μάζας Σώματος (Body Mass Index – BMI). Ανάλογα με το ΒΜΙ υπάρχουν οι εξής κατηγορίες:

Παλαιότερα η κατηγορία της παχυσαρκίας εξειδικευόταν στις υποκατηγορίες παχυσαρκία τύπου 2 (ΒΜΙ 30-40) και τύπου 3 (ΒΜΙ 40 και πάνω). Σήμερα πια γνωρίζουμε πως από ένα ΒΜΙ 30 και πάνω οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τη παχυσαρκία αυξάνονται άσχετα από το ακριβές ΒΜΙ οπότε και η διάγνωση της παχυσαρκίας γίνεται από τη στιγμή που ο Δείκτης Μάζας σώματος φτάνει ή ξεπερνάει το 30.

Πέρα από το ΒΜΙ, η διάγνωση της παχυσαρκίας περιλαμβάνει μια σειρά από εξετάσεις ώστε να αποκλειστούν άλλες ασθένειες που οδηγούν σε παχυσαρκία (π.χ. μια σειρά από σπάνια συγγενή νοσήματα) και για να γίνει εξακρίβωση εάν υπάρχουν είδη επιπλοκές της παχυσαρκίας. Παράλληλα λαμβάνεται υπόψη και η ολική κλινική εικόνα του ατόμου με παχυσαρκία και όλες αυτές οι πληροφορίες συνοψίζονται σε έναν κλινικό δείκτη βαρύτητας της παχυσαρκίας – το λεγόμενο Edmonton Obesity Staging System (EOSS). Με βάση το δείκτη αυτό αποφασίζεται και η κατάλληλη προσέγγιση σε ότι αφορά τη θεραπεία της παχυσαρκίας.

Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία της παχυσαρκίας;

Ο στόχος της θεραπείας της παχυσαρκίας είναι να υπάρξει μείωση του σωματικού βάρους που θα είναι μακροπρόθεσμη, με απώτερο στόχο τη μείωση του κλινικού κινδύνου για την εμφάνιση επιπλοκών της παχυσαρκίας. Αυτό γίνεται με αλλαγές στη διατροφή αλλά και με φαρμακολογική υποστήριξη, δηλαδή φάρμακα που βοηθούν το άτομο με παχυσαρκία να χάσει ευκολότερα βάρος. Σε πολλές περιπτώσεις η καταλληλότερη θεραπεία είναι η χειρουργική προσέγγιση με ειδικές επεμβάσεις βαριατρικής χειρουργικής.

Η διατροφή για τη θεραπεία της παχυσαρκίας πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να λαμβάνει υπόψη τις προτιμήσεις και το τρόπο ζωής του ατόμου με παχυσαρκία. Σε εξειδικευμένα ιατρεία γίνεται μέτρηση του μεταβολισμού και λιπομέτρηση, ώστε να υπάρχει στενή παρακολούθηση των αλλαγών με τη θεραπεία. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αποφεύγονται δίαιτες που υπόσχονται μεγάλη μείωση βάρους σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα καθώς αυτές συνήθως δεν είναι διατροφικά πλήρεις και τελικά οδηγούν σε περεταίρω αύξηση του βάρους.

Τι συνέπειες και επιπτώσεις της παχυσαρκίας υπάρχουν;

Η συσσώρευση λίπους στο σώμα οδηγεί σε μια σειρά από άλλες ασθένειες που είναι στενά συνδεδεμένες με τη παχυσαρκία, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η υπνική άπνοια, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, καρδιαγγειακά νοσήματα όπως το έμφραγμα και το εγκεφαλικό, και άλλα. Τα καλά νέα είναι πως με τη σωστή θεραπεία της παχυσαρκίες, πολλές από αυτές τις ασθένειες μπορούν να υποχωρήσουν ή και να εξαφανιστούν. Ειδικά για τον διαβήτη τύπου 2 πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει πως η μείωση βάρους οδηγεί σε καλύτερο έλεγχο του διαβήτη και τη δυνατότητα να μειωθούν τα φάρμακα του διαβήτη που χρειάζεται να παίρνει κανείς.

Τι είναι οι χειρουργικές επεμβάσεις για τη παχυσαρκία;

Οι χειρουργικές επεμβάσεις για τη θεραπεία της παχυσαρκίας αποσκοπούν σε δύο πράγματα: τη μείωση της ποσότητας τροφής που μπορεί να πάρει κανείς και στην μείωση της απορρόφησης θερμίδων από το έντερο μετά το γεύμα. Επίσης, κάποιες από τις χειρουργικές επεμβάσεις αλλάζουν την έκκριση συγκεκριμένων ορμονών από το γαστρεντερικό σύστημα με ευεργετική επίδραση στον μεταβολισμό. Οι χειρουργικές επεμβάσεις χρειάζονται προετοιμασία του ασθενή και επιτήρηση πριν και μετά την επέμβαση από ενδοκρινολόγο με εξειδίκευση στη θεραπεία της παχυσαρκίας, και πρέπει να γίνονται από ιατρούς χειρούργους με εξειδίκευση στις τεχνικές βαριατρικής χειρουργικής.