Συναισθηματική υπερφαγία – πώς μπορώ να το διαχειριστώ;
Η εικόνα του «ιδανικού» σώματος θα λέγαμε πως κατέχει κυρίαρχο ρόλο στις μέρες μας, ενώ πολλές φορές σχετίζεται και με την προσωπική αίσθηση της αξίας του καθενός. Στο πλαίσιο αυτό, πολλοί άνθρωποι ενδέχεται να εμφανίσουν διατροφικές διαταραχές, οι οποίες λαμβάνουν όλο και πιο ανησυχητική έκταση και αναγνωρίζονται ανάμεσα στα αίτια νοσηρότητας και θνησιμότητας. Τέτοιες μπορεί να είναι η νευρογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία, διαταραχές που δεν περιορίζονται μόνο στους εφήβους. Μία ακόμη είναι και η συναισθηματική υπερφαγία (emotional overeating), που αφορά στην υπερβολική, εθιστική κατανάλωση φαγητού σε μεγάλες ποσότητες.
Γνωστή και ως αδηφαγική διαταραχή, πρόκειται για μία από τις βασικές αιτίες της παχυσαρκίας και μπορεί να διακριθεί είτε σε μεμονωμένα υπερφαγικά επεισόδια, όπου σε διάστημα 1-2 ωρών το άτομο καταναλώνει τεράστιες ποσότητες τροφής εκτός ελέγχου είτε στη συχνή κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων τροφής κατά τη διάρκεια της ημέρας. Πρόκειται για ένα ευρέως διαδεδομένο ζήτημα, που επηρεάζει αμέτρητα άτομα. Στο άρθρο που ακολουθεί θα διερευνήσουμε το φαινόμενο της συναισθηματικής υπερφαγίας, τα αίτια και το ρόλο της ψυχοθεραπείας στην αντιμετώπισή της.
Τα αίτια που οδηγούν σε συναισθηματική υπερφαγία
Η συναισθηματική υπερφαγία μπορεί να οφείλεται σε διάφορα υποκείμενα αίτια και συχνά προκύπτει από πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις συναισθηματικών, ψυχολογικών, φυσιολογικών και παθολογικών παραγόντων. Μερικές κοινές αιτίες συναισθηματικής υπερφαγίας περιλαμβάνουν πρώτα και κύρια το άγχος. Όταν το άτομο είναι στρεσαρισμένο, το σώμα απελευθερώνει την κορτιζόλη, μια ορμόνη, η οποία μπορεί να αυξήσει την όρεξη για τροφές πλούσιες σε θερμίδες. Άλλα αρνητικά συναισθήματα που οδηγούν σε συναισθηματική υπερφαγία είναι η θλίψη, η μοναξιά, η πλήξη. Παράλληλα, τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος ή ανεπίλυτα συναισθηματικά ζητήματα μπορεί να οδηγήσουν επίσης στην υπερκατανάλωση τροφής, η οποία και έχει στόχο να καταπραΰνει αυτόν τον συναισθηματικό πόνο.
Οι ορμονικές διακυμάνσεις των γυναικών, όπως αυτές που σχετίζονται με τον έμμηνο κύκλο, την εγκυμοσύνη ή την εμμηνόπαυση, μπορεί με τη σειρά τους να προκαλέσουν συναισθηματική κατανάλωση φαγητού. Διάφοροι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο. Για παράδειγμα, τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση ή άλλα προβλήματα με την εικόνα του σώματος ενδέχεται να οδηγηθούν σε συναισθηματική υπερφαγία για να αντιμετωπίσουν αισθήματα ανεπάρκειας ή αμφιβολίας για τον εαυτό τους, στο πλαίσιο μιας εξαρτημένης σχέσης κι ενός συστήματος «επιβράβευσης» μέσω της τροφής.
Τα αίτια της συναισθηματικής υπερφαγίας μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, γι’ αυτό και το πρώτο βήμα προς την αντιμετώπισή της είναι η αναγνώριση αυτών των αιτιών.
Πώς να αναγνωρίσετε την συναισθηματική υπερφαγία;
Η συναισθηματική υπερφαγία μπορεί να συμβαίνει διακριτικά, χωρίς εμφανή συμπτώματα, ωστόσο μπορεί κανείς εύκολα να την αναγνωρίσει μέσα από ορισμένα σημάδια. Ένας πρώτος δείκτης είναι η ξαφνική, έντονη λαχτάρα για τα λεγόμενα «τρόφιμα άνεσης» (comfort food), όπως είναι τα σνακ πλούσια σε ζάχαρη ή λιπαρά. Έτσι, λοιπόν, μπορεί το άτομο να βρεθεί να καταναλώνει αλόγιστα τέτοιου είδους τροφές, πολλές φορές ασυνείδητα, χωρίς να δίνει ιδιαίτερη σημασία στη γεύση και στην ουσιαστική απόλαυση της τροφής. Αυτή η συμπεριφορά εκδηλώνεται έντονα σε στιγμές που το άτομο δεν βιώνει το αίσθημα της πείνας, αλλά επιθυμεί να καταφύγει στο φαγητό με στόχο να ανακουφιστεί ή να καταστείλει αρνητικά συναισθήματα, όπως το άγχος και η θλίψη ο θυμός, η μοναξιά και η πλήξη. Πολλές φορές, μάλιστα, αυτό συμβαίνει κρυφά από τα μάτια των άλλων, προκειμένου να αποφύγει την κρίση τους, καθώς μετά από ένα επεισόδιο συναισθηματικής υπερφαγίας το άτομο διακατέχεται από έντονα αισθήματα ενοχής, ντροπής και αποστροφής για την πράξη του.
Στο σημείο αυτό να τονίσουμε πως η συναισθηματική υπερφαγία παρέχει μόνο προσωρινή ανακούφιση από τα αρνητικά συναισθήματα και σπανίως οδηγεί σε κορεσμό, δηλαδή σε ένα αληθινό αίσθημα ικανοποίησης και πληρότητας. Σε περίπτωση, λοιπόν, που παρατηρήσετε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο των παραπάνω συμπεριφορών, που περιλαμβάνει τη χρήση της τροφής ως ενός μηχανισμού αντιμετώπισης των αρνητικών συναισθημάτων, θα πρέπει να προβληματιστείτε, καθώς μπορεί να είναι ενδείξεις συναισθηματικής υπερφαγίας.
Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής υπερφαγίας
Είναι γεγονός πως η αντιμετώπιση της συναισθηματικής υπερφαγίας δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, καθώς απαιτεί πολύπλευρη προσέγγιση. Ενώ ένας ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος εξειδικεύεται κυρίως στη διάγνωση και θεραπεία του διαβήτη και των διαταραχών που σχετίζονται με το ενδοκρινικό σύστημα, είναι επίσης σε θέση να εξετάσει τις ψυχολογικές και συναισθηματικές πτυχές αυτών των καταστάσεων και πιο συγκεκριμένα να αναγνωρίσει σημάδια συναισθηματικής υπερφαγίας μέσα από συζητήσεις με τους ασθενείς και την παρατήρηση αλλαγών στις διατροφικές συνήθειες, στα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και στη γενική τους υγεία.
Η διάγνωση, εντούτοις, των υποκείμενων αιτιών της συναισθηματικής υπερφαγίας εμπίπτει συνήθως στην τεχνογνωσία των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, δηλαδή των ψυχολόγων, των ψυχιάτρων και των θεραπευτών, οι οποίοι είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι στο να αξιολογούν και να θεραπεύουν συναισθηματικά και ψυχολογικά ζητήματα, όπως οι διατροφικές διαταραχές.
Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας, είναι υψίστης σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της συναισθηματικής υπερφαγίας. Ο ειδικός μπορεί να βοηθήσει το άτομο μέσα από διάφορους τρόπους, όπως είναι η τήρηση ενός ημερολογίου διατροφής, στο οποίο ο ασθενής θα καταγράφει το τι τρώει και πότε το τρώει, με παράλληλη καταγραφή των συναισθημάτων που βιώνει πριν και μετά το υπερφαγικό επεισόδιο. Με αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζονται τα κοινά ερεθίσματα που οδηγούν στην υπερκατανάλωση τροφής, που θα αποτελέσει τη βάσει για την επίλυση ψυχολογικών θεμάτων από όπου πηγάζουν αυτές οι συμπεριφορές. Σε ένα δεύτερα βήμα ακολουθεί η εκμάθηση και εφαρμογή διάφορων τεχνικών διαχείρισης των συναισθημάτων που οδηγούν στην υπερφαγία, καθώς και στρατηγικών για την αποφυγή της. Αυτές οι τεχνικές εντάσσονται συνήθως στα πλαίσια της λεγόμενης γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας.
Καταλήγουμε λοιπόν, ότι η απώλεια βάρους και το «ιδανικό σώμα» δεν είναι ένα απλό πράγμα. Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια νόσος και τα αίτια της οφείλονται σε πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Όπως γίνεται κατανοητό από το παράδειγμα της συναισθηματικής υπερφαγίας, σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται μια διεπιστημονική προσέγγιση που περιλαμβάνει τη συνεργασία μεταξύ ενός ιατρού εξειδικευμένου στη θεραπεία της παχυσαρκίας, ενός διατροφολόγου-διαιτολόγου κι ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Leave a reply
